Het SKB, de Achterhoek als de Gezondste regio in Nederland en Noaberschap “first”

Op 5 mei 2020 kwamen tijdens een webinar vertegenwoordigers van de medische staf, de verpleegkundige raad, het management van het SKB, de huisartsen en de verloskundigen in de Oost Achterhoek, de Stichting Behoud SKB en de wethouder zorg van Winterswijk bij elkaar. Zij kwamen met een gezamenlijke verklaring: “Naoberschap anno 2020 is wat ons betreft de sleutel om ook de komende jaren de zorg in onze regio te organiseren. Wij zorgen voor elkaar, met menselijke maat. Geen onpersoonlijke, gecentraliseerde kolos met grote pretenties op geografisch grote afstand van zijn patiënten, maar goede kwalitatief betaalbare zorg dichtbij…”

Noaberschap is vooral bekend op het platteland en vertegenwoordigt een zorgzame woongemeenschap, een community, waarbij nabijheid en zorgen voor- en om elkaar hoog in het vaandel staan.

Al eerder had het Samenwerkingsinitiatief 8RHK met 250 Ambassadeurs de Achterhoek als de Gezondste Regio van Nederland als doel voor 2030 hoog op de agenda geplaatst. Preventie en zorginnovatie zouden middelen zijn om dit te bereiken, evenals een bewustwording van eigen verantwoordelijkheid van de Achterhoeker en een effectief netwerk om dit te faciliteren.

Tegen deze achtergrond lijkt de rook rond de mislukte fusie tussen de ziekenhuizen geleidelijk op te trekken, door VWS is een Verkenner aangesteld en de soap lijkt nu plaats te maken voor herstel van relaties en een gezamenlijke constructieve aanpak van de gezondheidszorg voor de regionale bevolking.

Alles in de Achterhoek lijkt nu samen te komen in ambitieuze toekomstplannen voor de regionale gezondheidszorg in 2030.

Hoe kunnen we ambitieuze toekomstvisie realiseren. De realiteit is vaak weerbarstig, veranderen blijkt veel moeilijker dan gedacht. Het begint al met de ziekenhuizen. Zorginstellingen in hun huidige vorm zijn restanten van een gezondheidszorg die niet meer past in deze digitale 21e eeuw. Vele andere sectoren zijn met de tijd meegegaan, hebben een disruptie ondergaan waarbij sommige bedrijven niet hebben kunnen overleven door zich niet te kunnen of willen aanpassen aan de digitale werkelijkheid, hebben hun ‘Kodakmoment’ doorgemaakt.

De coronacrisis heeft daar bovenop zwakke plekken in het systeem pijnlijk aan het licht gebracht. De zorg dobbert voort en is bij ongewijzigd beleid onbetaalbaar, zal gaan inleveren op kwaliteit en zal door tweedeling niet meer voor iedereen toegankelijk zijn. Iedereen is het over eens dat er iets moet gaan gebeuren voordat de wal het schip keert. Er zullen impopulaire keuzes moeten worden gemaakt. Het onderliggend systeem hapert, want hoe graag wij ook de ‘patiënt’ centraal zouden willen plaatsen, hoe hard dit ook geroepen wordt, de werkelijkheid is anders. De patiënt staat niet centraal, hooguit ‘centraal’ binnen het verkeerde systeem, zoals Indiana Jones vastgebonden aan een paal centraal staat te midden van een indianenstam.

Zorginstellingen en zorgprofessionals hebben inherent aan het systeem patiënten, d.w.z. specifiek medische klachten, nodig om hun vak te kunnen uitoefenen. Bijbehorende productieprikkels garanderen financiële levensvatbaarheid. Ziekte is een businessmodel. Zonder patiënten, of zoals recent tijdens de coronacrisis, zonder reguliere zorg, leidt dit tot ernstige financiële problemen voor zorgprofessionals en zorginstituten. Hoe commerciëler de instelling des te harder deze wordt getroffen, zoals duidelijk zichtbaar in de Verenigde Staten.

Verandering vereist een andere zienswijze op de manier waarop zorg geleverd wordt. Gezien vanuit ‘klantperspectief’ heeft de burger lang niet altijd een dokter nodig om gezondheid/vitaliteit in stand te houden. Hoewel ‘klantperspectief’ een verkeerde associatie suggereert in de zorg zijn de principes van vraag en aanbod hetzelfde. Een patiënt ziet zich niet graag als klant of consument omdat dit een vrije keuze zou impliceren in het geval van ziekte. In plaats van focus op ziekte zal focus op gezondheid de burger er toe leiden dat de dokter niet automatisch betrokken wordt omdat meerdere factoren gezondheid bepalen.

Gezondheid is niet een onderdeel van gezondheidszorg, kan niet geclaimd worden, maar omgekeerd speelt gezondheidszorg af en toe een rol bij gezondheid. In dit systeem profileert zich een ziekenhuis niet met de eigen competenties maar met op welke wijze het kan bijdragen in het bevorderen van de persoonlijke gezondheid van de noaber. Het ziekenhuis zou als (virtuele) organisatie ook eigenlijk de huiskamer van deze noaber als startpunt moeten gebruiken voor het aanbieden van zorg. Zo veel mogelijk thuis en zo min mogelijk in het ziekenhuis. Zaken als leefstijl, voeding, preventie maar ook sociale determinanten van gezondheid zouden de volle aandacht moeten krijgen.

Het toekomstige SKB zou daar als virtuele gezondheidsorganisatie op kunnen aansluiten, beginnen in de woonkamer en indien nodig vanuit de thuissituatie ’terugwerken’ naar de faciliteiten van het ziekenhuis.

De Gezondste Regio van Nederland zou zijn oorsprong moeten vinden bij de personen thuis in hun eigen leefomgeving, in hun noaberschap. De in de toekomstvisie genoemde speerpunten preventie en innovatie gaan hierin een belangrijke rol spelen. Al met al vereist dit een andere kijk op gezondheid en gezondheidszorg. Met een gezamenlijk doelstelling zou dit realiseerbaar kunnen zijn, en als zodanig een voor Nederland uniek initiatief.

Wat positionering SKB betreft ten opzichte van de omliggende ziekenhuizen meer informatie